Muíños

Aínda que en Culleredo existen numerosos muíños, todos de reducido tamaño, houbo dous muíños de gran tamaño: o de Acea da Ama e o desaparecido da Telva.

O primeiro foi edificado polo mosteiro de Sobrado dos Monxes no derradeiro tercio do século XII, e foi restaurado en varias ocasións. Actualmente o complexo (no cal, aparte do muíños había varias edificacións dedicadas a vivendas e almacenes) acolle o Museo dos Muíños.

Tamén o desaparecido muíño da Telva era de grandes dimensións, cunha longa canle e dous rodicios, entrando no complexo muiñeiro unha casa de certo interese arquitectónico.

No lugar de Valiñas (Sueiro) hai outra casa-muíño de certa entidade, pero non funciona na actualidade.

Deixando a un lado os muíños de certa entidade, existen no concello numerosos muíños, de forma cuadrangular e reducidas dimensións, dunha moa. Anque algún funciona aínda, a maior parte deles están en estado ruinoso, faltando os rodicios e sobre todo a parte superior da moa, chamada aquí capa, roubada ou sacada para ser utilizada como mesa en xardíns.

Poden estar sós ou agrupados, como sucede no Casal (Sésamo). Neste lugar están os famosos muíños de Rexidoiro, un deles construído en 1555, como consta nunha inscrición na porta.

En ocasións, as agrupacións de muíños non hai que entendelas no sentido de que estean en rea, senón que hai un grupo deles moi próximo. Un caso paradigmático sería o de Peiro de Riba (Celas), onde vemos, ao longo dun tramo de río non demasiado grande, ata 18 muíños seguidos (algún hoxe restaurado por iniciativa municipal, e cunha rota de sendeirismo). Tamén no río Brexa, na parroquia de Castelo, ocorre algo semellante, anque o número de muíños é menor.